Η πρόληψη είναι πάντα πιο σημαντική από την θεραπεία και στα παιδιά αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο. Για τον έλεγχο αυτό ο κατεξοχήν υπεύθυνος είναι ο παιδίατρος που παρακολουθεί το παιδί από τη γέννηση του. Ωστόσο ενώ για τη βρεφική και νηπιακή ηλικία σε πολλές χώρες ,όπως και στη δική μας, ο τακτικός παιδιατρικός έλεγχος έχει καθιερωθεί σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, δεν ισχύει το ίδιο και για τη λεγόμενη σχολική ηλικία. Συχνά μετά την ηλικία των 4-5 χρονών, που είναι συνήθως η ηλικία τελευταίας αναμνηστικής δόσης των εμβολίων, δεν ακολουθεί τακτικός παιδιατρικός έλεγχος, εκτός αν προκύψει έκτακτη ανάγκη π.χ. οξεία εμπύρετη λοίμωξη.
Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία συνιστά να υποβάλλονται σε τακτικό παιδιατρικό έλεγχο μια φορά ετησίως, όλα τα παιδιά ηλικίας από 3 ετών έως 21 ετών.
Κατά τον ετήσιο έλεγχο ο παιδίατρος:
- Ανασκοπεί το ιστορικό του παιδιού
- Εξετάζει το παιδί κατά συστήματα
- Κάνει μετρήσεις σωματικού βάρους, ύψους, δείκτη μάζας σώματος και αρτηριακής πίεσης
- Ελέγχει στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού εάν έχουν γίνει οι συνιστώμενοι εμβολιασμοί για την ηλικία του και αν υπάρχουν αναμνηστικές δόσεις που πρέπει να γίνουν αυτή τη χρονιά.
- Αξιολογεί τις γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού
- Παρακολουθεί και διαπιστώνει πως αλληλεπιδρά το παιδί με τους γονείς του
- Απευθύνεται και μιλά με το ίδιο, το ρωτά για αγαπημένα του ενδιαφέροντα, δραστηριότητες για το σχολείο, για τους φίλους του και αξιολογεί τις κοινωνικές του δεξιότητες και το συναισθηματικό του επίπεδο
- Συζητά με τους γονείς για θέματα που απασχολούν όπως η διατροφή, η ανάπτυξη του παιδιού, πιθανά προβλήματα συμπεριφοράς, πειθαρχίας κ.λπ.
Ο προληπτικός έλεγχος της όρασης κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς είναι απαραίτητος διότι πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι δυσκολίες στη μάθηση συχνά οφείλονται σε διαθλαστικές ανωμαλίες όπως η μυωπία, ο αστιγματισμός κ.κλπ. που είναι πολύ συνηθισμένες. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 1 στα 4 παιδιά σχολικής ηλικίας εμφανίζει οφθαλμολογικά προβλήματα ενώ πάνω από 1 στα 5 έχει αδιάγνωστες παθήσεις επειδή δεν έχει ελεγχθεί ποτέ από οφθαλμίατρο.
Επίσης συνιστάται ο έλεγχος της οδοντικής υγείας και η διενέργεια προληπτικών εργασιών (π.χ. φθορίωση) επειδή η κακή στοματική υγιεινή οδηγεί σε προβλήματα όπως η τερηδόνα.
Ειδικά στα παιδιά που συμμετέχουν στα μαθήματα φυσικής αγωγής ή σε οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες συνιστάται εξονυχιστικός καρδιολογικός έλεγχος (triplex). Επίσης καλό είναι να γίνεται και έλεγχος για σκολίωση ο οποίος συνίσταται στα μεν κορίτσια δύο φορές (στις ηλικίες 10 και 12 ετών), στα δε αγόρια μια φορά στα 13 ή 14 χρόνια τους, σύμφωνα με τις συστάσεις της ΑΑΡ, της Αμερικανικής Ακαδημία Ορθοπεδικών Χειρουργών.
Ως προς τον εργαστηριακό έλεγχο (αιματολογικός, βιοχημικός, ορμονολογικός ), δεν υπάρχει ένδειξη για ετήσιο εργαστηριακό έλεγχο στα παιδιά σχολικής ηλικίας. Ο προγραμματισμός εξετάσεων θα γίνει εξατομικευμένα για κάθε παιδί και λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και παράγοντες κινδύνου, όπως την ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού. Για παράδειγμα, υπάρχει σύσταση για έλεγχο λιπιδίων αίματος σε όλα τα παιδιά μια φορά σε μια φορά σε ηλικία 9-11 ετών και μια φορά σε ηλικία 17-21 ετών. Ωστόσο η σύσταση αυτή διαφοροποιείται σε περίπτωση παιδιών που ανήκουν στις λεγόμενες ομάδες υψηλού κινδύνου, δηλαδή με οικογενειακό ιστορικό υπερλιπιδαιμίας ή πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου.
Οι συστάσεις της Αμερικανικής Παιδιατρικής Εταιρείας σχετικά με τον τακτικό προληπτικό έλεγχο παιδιών σχολικής ηλικίας συνίστανται σε:
- Μέτρηση αρτηριακής πίεσης ετησίως
- Αξιολόγηση σωματικού βάρους (έλεγχος παχυσαρκίας)
- Έλεγχο οπτικής οξύτητας σε ηλικίες 5,6,8,10,12 και 15 ετών
- Τακτικό έλεγχο στοματική υγιεινής
- Έλεγχο ακοής σε ηλικίες 4,5,6,8 και 10 χρονών
- Έλεγχο λιπιδίων στο αίμα στις ηλικίες 9-11 ετών και 17-21 ετών
- Έλεγχο για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου σε εφήβους όπως π.χ. η χρήση αλκοόλ ή ουσιών
- Ανίχνευση εφήβων με κατάθλιψη από ηλικίας 11 ετών με ετήσιο έλεγχο
Η συνεργασία με το γιατρό, η ενημέρωση για το επίπεδο υγείας όλων των μαθητών και για τις ιδιαίτερες ανάγκες του καθενός είναι μεγάλης σπουδαιότητας για το σχολείο και το δάσκαλο.