Συνήθως οι δυσκολίες φαίνονται με την είσοδο στο σχολείο, όπου οι παιδαγωγοί δεν είναι ιδιαιτέρως προετοιμασμένοι για την κατανόηση της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού και αν δεν υπάρξει συνεργασία με κάποιον ειδικό επιστήμονα, το πρόβλημα διαιωνίζεται. Κάποιες φορές μπορεί να εκφραστεί ως σχολική αποτυχία του παιδιού, στην οποία, εκτός από την πρώιμη διαταραχή στη σχέση γονέων – παιδιού, συνεισφέρει πολύ και η μεγάλη πίεση των γονέων για επιδόσεις και τελειότητα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί άγχος, ψυχοσωματικά προβλήματα, (ψευδο)μαθησιακές δυσκολίες της συγκέντρωσης, του λόγου, της συμπεριφοράς έως και συμπτώματα παιδικής κατάθλιψης. Άλλες φορές το παιδί επιτυγχάνει, (αποτυγχάνοντας) να τιμωρήσει (με έναν παθητικό τρόπο) τους γονείς για την πίεση που του εξασκούν, τιμωρώντας παράλληλα και τον εαυτό του. Κάποιες άλλες φορές, για ασυνείδητους λόγους, φοβάται να υψώσει τα ανάστημά του και να πετύχει, θεωρώντας ότι έτσι θα χάσει τη φροντίδα που είχε ως «αδύναμο» ή ότι για κάποιο λόγο θα προκαλέσει φθόνο και θα εγκαταλειφθεί από τους άλλους.
Οι έρευνες σε διεθνές επίπεδο δείχνουν ότι ένα έως δύο στα δέκα παιδιά παρουσιάζουν κάποιες ειδικές δυσκολίες και υποφέρουν ένεκα αυτών. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε τα παιδιά με ψυχοσωματικά προβλήματα και δερματικές ασθένειες, όπως Ατοπική δερματίτιδα και Γυρεοειδή αλωπεκία (ως αποτέλεσμα ενδοψυχικών συγκρούσεων και ενδοοικογενειακών δυσλειτουργιών) παιδιά με αγχώδεις εκδηλώσεις, δυσκολία συγκέντρωσης και υπερκινητικότητα, μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές του λόγου, τραυλισμό,tics, διαταραχές του ύπνου και της διατροφής, ονυχοφαγία, τριχοτιλλομανία, φοβίες, συμπτώματα σχολικού ή διαδικτυακού εκφοβισμού, επιθετική συμπεριφορά, συμπτώματα πρώιμης συναισθηματικής ή αναπτυξιακής διαταραχής. Πολλές φορές επίσης η εφηβική παραβατικότητα είναι σύμπτωμα μιας δυσλειτουργίας της κατανόησης και της επικοινωνίας στην οικογένεια.
Ένα άτομο είναι ψυχικά υγιές όχι μόνο όταν δεν έχει συμπτώματα ψυχικής διαταραχής, αλλά όταν μπορεί να χαίρεται την ύπαρξή του, να εργάζεται εξελίσσοντας τις δυνατότητες του και να αγαπά. Χωρίς ψυχική υγεία δεν υπάρχει υγεία.
Οι γονείς και οι συγγενείς συχνά αρνούνται να δουν και να δεχθούν μια ψυχολογική δυσκολία του παιδιού ενώ δέχονται πρόθυμα τα σωματικά προβλήματα. Συνήθως απευθύνονται στον παιδίατρο ή τον παθολόγο, ο οποίος, αν είναι επαρκώς ευαισθητοποιημένος, μπορεί να τους παραπέμψει σε ένα ειδικό. Πολλές φορές όμως δεν το κάνει γιατί δεν ξέρει πώς να το πει ή φοβάται την επίθεση των γονέων που αρνούνται να δουν το πρόβλημα. Η ομαλή συναισθηματική εξέλιξη του παιδιού και η εισαγωγή του στην κοινωνία και τον πολιτισμό, είναι πρωταρχικά βασική ευθύνη των γονέων και κατ’ επέκταση των σημαντικών ενηλίκων για την εξέλιξη του παιδιού, όπως οι παιδαγωγοί και άλλοι.
Γράφει ο Ψυχίατρος παίδων και ενηλίκων Χάρης Καραμπέτσος
