Ο αυτισμός είναι μία πολύπλοκη αναπτυξιακή διαταραχή που εκδηλώνεται μέχρι τα 3 πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού.
Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να εμφανίσουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές:
α) Να αποφεύγουν τα άλλα παιδιά ή να μη δείχνουν ενδιαφέρον για αυτά, να μην ανταποκρίνονται στο άκουσμα του ονόματός τους.
β) Να εμφανίζουν σοβαρή καθυστέρηση στο λόγο ή απουσία λόγου, χωρίς να προσπαθούν να αντισταθμίσουν τη δυσκολία αυτή με παντομίμα ή με άλλο τρόπο. Στους 8 με 12 μήνες δεν κατανοούν, δε δείχνουν με το δάχτυλο, δεν παράγουν λέξεις στην ηλικία των 18 μηνών, δε συνδυάζουν λέξεις στην ηλικία των 24 μηνών (π.χ. μαμά μήλο). Κάποια παιδιά μπορεί να δείξουν φυσιολογική ανάπτυξη του λόγου, αλλά μετά τα δύο χρόνια να σταματήσουν να μιλούν ή/και να παρουσιάζουν ηχολαλία, δηλαδή επανάληψη αυτών που ακούνε.
γ) Να εμφανίζουν καθυστέρηση και σε άλλους τομείς, αν και μπορεί να δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δεξιότητες σε κατασκευές, χρήση ηλεκτρονικών συσκευών όπως κινητά, να έχουν εκπληκτική μνήμη, να μαθαίνουν ποιήματα, να κάνουν αριθμητικές πράξεις και έχουν πολύ καλές επιδόσεις στη μουσική, στα πάζλ κ.λπ.
δ) Δε μιμούνται και δεν έχουν συμβολικό παιχνίδι ή παιχνίδι κοινωνικής μίμησης, όπως το τάισμα μίας κούκλας ή ένας αγώνας με αυτοκινητάκια.
ε) Περιορισμένο, επαναλαμβανόμενο ρεπερτόριο δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων, όπως το να κάνουν παράξενα παιχνίδια με τα χέρια και παράξενα παιχνίδια με τα αντικείμενα, η αναγνώριση των μαρκών των αυτοκινήτων στο δρόμο, το ξεφύλλισμα ενός βιβλίου με συγκεκριμένο τρόπο χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το περιεχόμενό του.
στ) Να κάνουν στερεότυπες, επαναλαμβανόμενες κινήσεις σώματος, όπως το πεταλούδισμα των δακτύλων ή το περπάτημα στις μύτες των ποδιών τους και τελετουργίες (π.χ. τοποθετούν αντικείμενα σε μια ευθεία γραμμή, μυρίζουν επίμονα τα αντικείμενα ή τους ανθρώπους, κρατούν τροφές στο στόμα για πολλή ώρα, σφίγγουν τους μύες τους).
Επίσης, είναι δυνατό να παρουσιάζουν:
- Διάσπαση προσοχής
- Διαταραχές ύπνου
- Διαταραχές σίτισης,
- Παθητικότητα
- Απάθεια σε πρόκληση πόνου
- Εξάρσεις θυμού
- Άρνηση σε χάδια και αγκαλιές
- Αυτοεπιθετικότητα
- Αυτοτραυματισμό
- Απαθές βλέμμα
- Εστίαση χωρίς νόημα σε ένα αντικείμενο
- Υπερευαισθησία σε ήχους
- Αδιαφορία σε ήχους
Ως διαταραχή φάσματος, ο αυτισμός χαρακτηρίζεται από ποικιλία ως προς τη μορφή των συμπτωμάτων και το βαθμό σοβαρότητας, με κάποια παιδιά να εμφανίζουν πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα, όπως απουσία λόγου, αδυναμία εστίασης της προσοχής σε κάτι, πολλές στερεοτυπίες, υπερκινητικότητα, αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων και άλλα να εμφανίζουν λιγότερα, όπως καθυστέρηση στο λόγο, μειωμένο ενδιαφέρον για το παιχνίδι με άλλα παιδιά και μειωμένη ανταπόκριση στα κοινωνικά ερεθίσματα.
Η εμφάνιση τέτοιων συμπεριφορών θα πρέπει να προειδοποιεί τους γονείς ώστε να απευθύνονται σε ειδικούς στις αναπτυξιακές διαταραχές (παιδίατρους-αναπτυξιολόγους, παιδοψυχίατρους και παιδοψυχολόγους), διότι η πρόωρη παρέμβαση και βοήθεια έχει σημαντικά αποτελέσματα στη βελτίωση των δυσκολιών των παιδιών.
Δεν υπάρχει προγεννητική εξέταση διάγνωσής του.
Γράφει ο Ηλίας Μπούζιος Παιδίατρος