Το τι συμβαίνει ανάμεσα στο ζευγάρι είναι το ίδιο σημαντικό με την αγάπη προς το παιδί τους, για την εξέλιξη και τη διαπαιδαγώγησή του.
Η μητέρα αρχικά μιλά σιγά-σιγά στο βρέφος για τον πατέρα και μέσα από τον λόγο της αρχίζει το παιδί να σχηματίζει την εικόνα του πατέρα. Έτσι αντιλαμβάνεται τον πατέρα του σαν τον άντρα με τον οποίο η μητέρα ζει και ολοκληρώνει μια βαθιά επιθυμία. Αργότερα θα είναι αυτός προς τον οποίο το παιδί θα στραφεί για να ικανοποιήσει τις πρωταρχικές του ανάγκες, για ασφάλεια και αγάπη. Τότε, συνήθως από τον πρώτο χρόνο μέχρι το τέλος της προσχολικής ηλικίας, εγγράφονται και οι βάσεις της προσωπικότητας του παιδιού οι οποίες θα το καθορίζουν για όλη τη ζωή του. Σε αυτήν την περίοδο είναι σημαντικό να είναι διαθέσιμος ο πατέρας, για να μπορέσει το παιδί να στραφεί προς αυτόν, ως δεύτερο πόλο αγάπης και να ξεφύγει από μια ασφυκτική, πολλές φορές, ένωση με τη μητέρα.
Εκτός των άλλων, η ενεργός παρουσία του πατέρα αποτρέπει τη μητέρα από την φαντασίωση ότι μπορεί να ικανοποιείται περισσότερο μέσα από το παιδί παρά από τη συζυγική σχέση. Για να γίνει αυτό χρειάζεται ένας άνδρας που νοιάζεται για τη γυναίκα του, τη διεκδικεί και την ξανακερδίζει στο πλευρό του. Ένας τέτοιος πατέρας, με την ικανοποιητική για τη μητέρα παρουσία του, εξουδετερώνει επίσης και τη φαντασίωση του παιδιού ότι μπορεί να είναι πιο επιθυμητό για τη μητέρα απ΄ ότι ο ίδιος. Έτσι το ελευθερώνει από το βάρος να εκπληρώνει αυτό τις ανεκπλήρωτες προσδοκίες της μητέρας.
Ένας τέτοιος ευαίσθητος άνδρας μπορεί να βοηθήσει τον γιο του στην ταυτοποίηση με το ανδρικό φύλο, αφού πρώτα εγκαταλείψει τη δελεαστική φαντασίωση της παθητικής ένωσης με την μητέρα. Η σεξουαλική ταυτοποίηση των αγοριών και η απόκτηση γενικότερα ανδρικών ενδιαφερόντων εξαρτάται, κυρίως, από το πόσο ουσιώδης είναι για το αγόρι η σχέση με τον πατέρα του. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η έντονη καθημερινή συναλλαγή μαζί του στη νηπιακή ηλικία και μέχρι την αρχή της σχολικής.
Για την κόρη του, αυτός ο πατέρας θα γίνει πηγή ασφάλειας στη σχέση της με τον άνδρα. Τη διευκολύνει να ωριμάζει, να αποκτά αυτοεκτίμηση και να εκφράζει τη φυσιολογική επιθυμία της να προκαλεί το ενδιαφέρον, χωρίς τον φόβο ότι θα την χρησιμοποιήσουν ή θα την απορρίψουν. Γι’ αυτόν θα θελήσει να μεγαλώσει και να γίνει γυναίκα, είναι το πρότυπό της.
Πάρα πολλοί άντρες, μιλώντας για τον πατέρα τους διαγράφουν την εικόνα ενός πατέρα ξένου, σκιώδη, ξεπεσμένου, μισοτύραννου. Αυτός ο ανάπηρος πατέρας πληγώνει με τη σειρά του και δημιουργεί ένα ανάπηρο συναισθηματικά γιο. Η μεγάλη ανάγκη, η δίψα για αναγνώριση και επιβεβαίωση του γιου, εκ μέρους του πατέρα, προσκρούει στον νόμο της σιωπής. Η αρρενωπότητά του, που έχει ανάγκη από σταθερή υποστήριξη, παραμένει ατελής εξαιτίας της πατρικής φυγής. Στο παρελθόν έφτανε μια απόμακρη και σιωπηλή λατρεία του πατέρα, για να πάρει σε αντάλλαγμα τη συνέχιση μιας ζωής που έμοιαζε με τη δική του: Πάτερ φαμίλιας, περιουσία, επαγγελματική κατοχύρωση κ.λπ. Σήμερα δεν ισχύει αυτό, λόγω της γενικότερης κρίσεως αλλά και της επανάστασης των γυναικών, που προτείνουν έναν κόσμο που στηρίζεται στη ζωτικότητα, τη δημιουργική φαντασία και την επιθυμία για απελευθέρωση από τα καταναγκαστικά στερεότυπα.
Η ανυπαρξία του πατέρα δημιουργεί έναν απορυθμισμένο άνδρα, έναν άνδρα χωρίς σπονδυλική στήλη, χωρίς σταθερές εσωτερικές δομές. Σαν έφηβος, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε ορισμένο σκοπό, να κάνει επιλογές, να προσδιορίσει τις προσωπικές του ανάγκες. Όλα περιπλέκονται μέσα του: ο έρωτας με τη λογική, οι σεξουαλικές επιθυμίες με τις άλλες ανάγκες για τρυφερότητα και αποδοχή. Βρίσκεται σε εσωτερική διαταραχή η οποία μπορεί να φτάσει και ως την πλήρη αποδιοργάνωση. Άλλοι προσπαθούν να επιβεβαιωθούν μέσα από διαρκείς ερωτικές κατακτήσεις, άλλοι κάνουν μπόντι μπίλτινγκ για να επανορθώσουν την εσωτερική τους κατάρρευση. Μέσω αυτής της εξωτερικής αναπλήρωσης και της επίδειξης βεβαιότητας, οι ελλιπείς γιοι αποφεύγουν να νιώσουν τη μεγάλη τους δίψα για κατανόηση και αγάπη. Συναισθηματικά, ο νέος που εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα και μυήθηκε από τη μητέρα, κινδυνεύει να παραμείνει μαμόθρεφτος σ΄ όλη του τη ζωή: ένα «χαριτωμένο» αγόρι, δηλαδή, που είναι στην υπηρεσία της μαμάς και όχι ένας ενήλικας άνδρας με δική του επιθυμία και θέληση.
Σήμερα δημιουργείται, σ’ αντίθεση με την Πατριαρχία, μια εντελώς διαφορετική εικόνα του πατέρα και της λειτουργίας του στη σχέση με το γιο του. Παρών από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, τού δίνει τη δυνατότητα, μέσα από τη θέρμη της σχέσης μαζί του, να ταυτιστεί μ’ ένα αντικείμενο αγάπης του ίδιου με αυτόν φύλου. Η πρώιμη αυτή προσκόλληση βασίζεται στην ταύτιση μ’ ένα ιδεώδες. Διευρύνοντας έτσι την έννοια της πρωταρχικής φροντίδας, εισάγει έναν πατέρα που φροντίζει σωματικά και συναισθηματικά το παιδί του.
Συνειδητοποιούμε και πάλι την παλιά Αριστοτέλεια ρήση: «οι άνδρες γεννούν τους άνδρες». Σήμερα, όμως, ο άνδρας που μπορεί να γίνει πρότυπο για τον γιο του, είναι ο άνδρας που έχει συμφιλιώσει μέσα του τη δυαδικότητα, που μπορεί να διαθέτει ευαισθησία, αλλά και σταθερότητα. Είναι αυτός που έχει ανακαλύψει τον πατέρα του, αλλά έχει επανασυνδεθεί και με τη μητέρα του. Οι θηλυκές αρετές διατηρούν τον κόσμο, ενώ οι ανδρικές διευρύνουν τα σύνορά του. Μόνο ένας τέτοιος άντρας μπορεί να στραφεί χωρίς φόβο ή περιφρόνηση προς τη γυναίκα και να την επιλέξει ως σύντροφο στην επιθυμία, αλλά και στο βίωμα της ζωής, μεγαλώνοντας μαζί τα παιδιά τους.
Χάρης Καραμπέτσος MD,Ph.D
Ψυχίατρος παιδιών & εφήβων
Διδάκτωρ Ιατρικής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου
Επιστ. Διευθυντής Κέντρου Πρόληψης Εξαρτήσεων & Προαγωγής Ψυχοκοινωνικής Υγείας Αγ. Παρασκευής, Χολαργού, Παπάγου – ΟΚΑΝΑ